Loch Ness maakt deel uit van de Great Glen (de grote vallei) van Schotland, een geologische breuklijn die loopt vanaf onder de Noordzee in het noordoosten tot de rand van het Atlantisch Plat in het zuidwesten. Het snijdt Schotland in tweeёn.
De rotsen die de Hooglanden van Schotland vormen zijn meer dan vijfhonderd miljoen jaar geleden gevormd in de warme tropische zeeёn ver ten zuiden van de evenaar. Ongeveer vierhonderd miljoen jaar geleden botsten de continenten van Noord-Amerika en Europa tegen elkaar op en dat heeft een enorme bergketen gecreeёrd. Die bergen staan bekend als de Caledonians. Twintig miljoen jaar later werd de Great Glen breuklijn gevormd en de bergen ten noorden van het loch verschoven 100 kilometer naar het zuidwesten en vormden daar een enorme vallei.
Op den duur is Noord-Amerika weggedreven, de Atlantische Oceaan kwam open te liggen en terwijl de continenten de noorderbreedtegraden indreven gingen de grote ijstijden in en werden onze enorme grillige bergtoppen afgestompt en dat is wat u nu aan beide kanten van de vallei ziet.
Toen de laatste ijstijd was afgelopen, ongeveer twaalfduizend jaar geleden, begon Loch Ness vol te stromen met zoet water en nam het de vorm aan die u hier vandaag ziet. Er kwam begroeiing en bebossing maar de meeste bomen zijn in de middeleeuwen omgehakt om houtskool te produceren voor het smeltproces en de dennenbossen die u hier ziet zijn over het algemeen ingevoerde soorten zoals de lariks, douglasspar, sitkaspar en gewone den en zelfs sequoia’s.
Onze enige inheemse den, de Schotse den kunt u het beste bekijken in natuurgebieden zoals Glen Afric. Veengronden kleuren het regenwater donker en daarom ziet het water van het loch er zo donker uit.
Het loch is ongeveer 35 km lang en is gemiddeld 1,5 km breed en 230 m diep. De hele wereldbevolking zou drie keer in Loch Ness passen en er zit meer water in Loch Ness dan alle meren, rivieren en stuwmeren in Engeland en Wales samen waaronder het hele Engelse Lake District.
Dus… er is genoeg ruimte om een paar raadsels in te verstoppen.